Perspectief en Initiatief

Werkonzekerheid houdt in dat mensen bezorgd zijn over het voortbestaan van hun baan of loopbaan. Door ontwikkelingen als flexibilisering en digitalisering neemt deze bezorgdheid toe, met name aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Dat levert werknemers stress op. Bovendien gaat het ten koste van hun aandacht voor ‘proactief loopbaangedrag’: het opdoen van nieuwe vaardigheden, het opbouwen van een netwerk en het plannen van hun loopbaan.

In het onderzoeksproject ‘Proactiviteit voor Werkzekerheid’ is deze vicieuze cirkel van onzekerheid onderzocht. De onderzoekers hebben in het bijzonder onderzocht óf en hóe mensen hun gevoel van onzekerheid kunnen verminderen, om op die manier meer ruimte te creëren voor nieuwe loopbaaninitiatieven en – daardoor − meer werkzekerheid te creëren. Door de coronacrisis is het thema ‘onzekerheid’ alleen maar urgenter geworden en voor een grotere groep mensen relevant. Zo is één van de deelonderzoeken in dit project gericht op zzp’ers die gebruik maakten van de TOZO-regeling.

Enkele highlights van de inzichten die het onderzoek heeft opgeleverd: 

• Mensen kunnen door middel van proactief loopbaangedrag hun gevoelens van onzekerheid verminderen, zelfs wanneer zij in een zeer onzekere werksituatie verkeren. Uit onderzoek blijkt dat zzp’ers – die vanwege coronamaatregelen vaak niet in hun eigen levensonderhoud konden voorzien – minder onzekerheid ervaarden naarmate zij meer proactief bezig waren met hun loopbaan. Door deze verminderde onzekerheid ervaarden zij ook minder stress, emotionele uitputting en ontevredenheid over de loopbaan.
• De onderzochte zzp’ers waren alleen in staat hun onzekerheid over het werk om te zetten in proactiviteit als zij voldoende bestaanszekerheid ervaarden, bijvoorbeeld door een TOZO-uitkering.
• Proactief bezig zijn met de loopbaan kan op korte termijn sterkere gevoelens van onzekerheid opleveren, voordat het op langere termijn mogelijk zijn vruchten kan afwerpen.

In het vervolgproject Perspectief en Initiatief (2022-2024) gaan de onderzoekers de volgende stap zetten: onderzoeken welke voorwaarden in de omgeving (organisatie, beleid) kunnen worden gecreëerd om proactiviteit te bevorderen, zelfs wanneer er onzekerheid heerst.

“Wij onderzoeken het actie-reactie mechanisme van gedrag en onzekerheid: bepaalt de manier waarop mensen omgaan met ontwikkelingen op de arbeidsmarkt het gevoel van onzekerheid, of bepaalt het gevoel van onzekerheid hoe mensen omgaan met deze ontwikkelingen?”

– Jessie Koen, Universitair Docent aan de Universiteit van Amsterdam.

Inzicht in deze vraag kan ervoor zorgen dat de negatieve spiraal van onzekerheid aan de onderkant van de arbeidsmarkt doorbroken kan worden. In het project worden daarnaast twee concrete manieren onderzocht om de spiraal van onzekerheid te doorbreken en te voorkomen. De eerste manier is het bieden van zekerheid over het inkomen, los van zekerheid over werk. De aanname daarbij is dat mensen hierdoor meer proactieve acties voor de lange termijn gaan ondernemen, zoals het volgen van een cursus om nieuwe vaardigheden op te doen.

Nudging

De tweede manier is om proactief loopbaangedrag zo laagdrempelig mogelijk te maken. De onderzoekers ontwikkelen hiervoor een app op de mobiele telefoon waarmee laagopgeleide mensen door middel van kleine, dagelijkse opdrachten (‘nudging’) uitgedaagd worden om stappen te zetten om bijvoorbeeld hun netwerk te verbeteren.

De onderzoekers vinden het belangrijk dat de resultaten uit hun onderzoek breed gedeeld worden. Zij richten daarom als onderdeel van dit project een expertisecentrum op waar verschillende bronnen van informatie over werkonzekerheid worden gebundeld.

Het eerste deelproject van het vervolgproject Perspectief en Initiatief is inmiddels afgerond. De animatie hieronder toont een beknopte samenvatting van de resultaten. Het volledige rapport is hier te bekijken.