Bijeenbrengen van besluitvormers en beleidsmakers om in gesprek te gaan over waardenbewustzijn in het economieonderwijs
Op 20 november vond de conferentie 'Hallo Mens! Over waardenbewustzijn in het economieonderwijs' plaats. En openden we gezamenlijk feestelijk en officieel de tweede editie van de Week van het Economieonderwijs.
De transitie naar de economie van morgen draait om mensen. Onderwijsprofessionals vervullen daarin vanuit het business- en economieonderwijs een cruciale rol. Tijdens deze dag kwamen voor het eerst besluitvormers en beleidsmakers uit álle lagen van het economieonderwijs samen, om in gesprek te gaan over het belang van waarden en het ontwikkelen van waardenbewustzijn in het economieonderwijs in Nederland.
Verschillende relevante sprekers kwamen tijdens de conferentie hun kennis en ervaringen delen omtrent het economieonderwijs en het belang van waardenbewustzijn daarin. Ook was er ruimte voor interactie tussen de deelnemers, waarbij alle leerlagen met elkaar in gesprek gingen over hun do's, dont's en dreams wat betreft dit onderwerp.
Het programma bestond uit:
Welkomstwoord door Suzanne Ekel, programmamanager Menswaardige Economie bij de Goldschmeding Foundation
Keynote door prof. dr. Patrick Nullens, hoogleraar en leerstoelhouder Leiderschapsethiek & Menswaardige Samenleving aan de Universiteit voor Humanistiek en hoogleraar Systematische Theologie en Ethiek aan de Evangelische Theologische Faculteit Leuven
Panelgesprek met:
Karin Verschoor, voorzitter Dagelijks Bestuur Sectorraad Economie van Vereniging Hogescholen en directeur Saxion School of Commerce & Entrepreneurship
Fred van der Westerlaken, voorzitter Sectorkamer Handel van Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven (SBB) en voorzitter College van Bestuur bij Onderwijsgroep Tilburg
Peter Verhoef, voorzitter Landelijk Decanenoverleg Economie en Bedrijfskunde (DEB) en decaan van de faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen
Gert van Vliet, bestuurslid sectie Algemene Economie van de Vereniging van leraren in de economisch-maatschappelijke vakken (VECON) en docent Economie en Bedrijfseconomie aan het Beatrix College Tilburg
Tafelgesprekken tussen de deelnemers van de conferentie over de do's, dont's en dreams omtrent waardenbewustzijn in het economieonderwijs
Bijdrage van de Week van het Economieonderwijs 2023
Keynote door prof. dr. Gert Biesta, hoogleraar Educational Theory & Pedagogy aan de Universiteit van Edinburgh en raadslid van de Onderwijsraad
Afsluiting door Myron Hamming, dichter en spoken word artist
In het huidige economieonderwijs wordt de economische 'werkelijkheid' nog vaak gepresenteerd als een waardenneutrale rekensom. Hierbij worden studenten als buitenstaanders gezien, en de economie als iets waar zij zich niet moreel toe hoeven te verhouden. Economisch verkeer is echter zelden of nooit waardenneutraal en studenten maken juist in relaties met anderen deel uit van de economische werkelijkheid - en kunnen er dus invloed op uitoefenen.
Dit waardenbewustzijn in het economieonderwijs stond centraal tijdens de tafelgesprekken. Deelnemers gingen in gesprek over de do's, don'ts en dreams omtrent dit onderwerp. De uitkomsten van de gesprekken zijn samen te vatten in een aantal overkoepelende do's, dont's en dreams.
Do's:
In het economieonderwijs moet dit thema omarmd worden. Hiervoor maakt het niet uit in welke onderwijslaag je werkt of leert - waardenbewustzijn, ethische reflectie en het verkrijgen van een moreel kompas is voor iedereen relevant.
Richting leerlingen moet bewust aangestuurd worden op kritisch leren denken en het vormen van de eigen visie. Hierbij is het ook van belang dat studenten de impact van hun eigen keuzes leren doorzien.
Voor het onderwijsveld zelf is het van belang dat er een gedeelde visie en een gedeeld referentiekader komt over wat nieuwe economie, in relatie tot de wereld van werk en samenleven, precies is. En dat we daarbij praten in een gezamenlijke economische taal.
Dont's:
Moraliseren en waarden opleggen in plaats van deze door studenten zelf te laten ontwikkelen, moet voorkomen worden. Ethiek moet verwoven zijn in het economische curriculum.
Ook is het van belang dat we niet werken vanuit het idee dat de docent het allemaal weet. Juist het niet weten en het omarmen van twijfel geeft ruimte voor reflectie en waardenbewustzijn.
Het is daarbij van belang dat we niet meer vasthouden aan het huidige afrekenmodel, dat gebaseerd is op bestaande outputs. Economieonderwijs is zelf een winst- en verliesrekening geworden.
Dreams:
Het onderwijs laat jonge mensen groeien, in de breedste zin van het woord.
In het onderwijs is meer ruimte voor menszijn & mens worden. Er is minder dominantie van toetsing en het gaat meer over studentsucces in plaats van studiesucces. Ook voor het menszijn van de docenten is meer ruimte, zowel in de invulling van het curriculum als in de bekostiging.
We werken en denken integraler en in alle lagen. Onderwijs wordt gegeven vanuit maatschappelijke thema's en is multidisciplinair (meerdere vakgebieden) en multiperspectief (ecologie, sociologie en economie). Er zijn doorlopende leerlijnen, ook ten aanzien van waardenbewustzijn. Er wordt geëxperimenteerd met onderwijslagen bij elkaar zetten.
School of life: de student komt een opleiding af met een bewuste visie over de waarden vanuit en waarvoor die wil leven en werken.
Tijdens de conferentie 'Hallo Mens!' is de mens centraal gezet, en wordt deze gezien als een morele en waardenbewuste actor. Prof. dr. Patrick Nullens weidt in zijn keynote verder uit over het begrip 'waarden' en de plek van dit begrip in het economieonderwijs. Een waardenvrije economie bestaat namelijk niet, en economieonderwijs dat zich als waardenvrij positioneert, geeft dus een te beperkte blik op de werkelijkheid. De volledige keynote van prof. dr. Patrick Nullens is hier te lezen.
In het panelgesprek gingen vier vertegenwoordigers uit de vier onderwijslagen in gesprek over dit thema. Hoe zien zij dit terugkomen in hun onderwijslaag? Waarom is het belangrijk om het over dit thema te hebben? Het gesprek tussen Karin Verschoor, Peter Verhoef, Fred van der Westerlaken en Gert van Vliet is in de volledige opname van de conferentie terug te kijken.
Ook prof. dr. Gert Biesta vertelde in zijn keynote meer over het belang van waarden in het (economie)onderwijs. De vraag die in zijn keynote centraal stond was of het onderwijs zelf waarden heeft, of dat het om goed onderwijs te creëren nodig is om deze van buitenaf te inspireren met betere waarden en betere mens- en wereldbeelden. De volledige keynote is hier te bekijken.
De conferentie werd afgesloten met een reflectie op de dag van Myron Hamming, dichter en spoken word artist. Hierin benadrukt hij dat de economie meer is dan een optelsom en vraagt hij zich af hoe (en of) we medemenselijkheid kunnen berekenen. De tekst van zijn reflectie is hier te lezen.
