AI helpt mensen van de zijlijn naar een baan

Kansen in tijd van krapte

‘Iedereen verdient een kans, zéker in deze tijd van krapte’, zegt Brouwer, programmamanager Inclusieve Arbeidsmarkt bij de Goldschmeding Foundation. Het fonds zet zich in om de manier waarop mensen werken én samenwerken blijvend te veranderen. Belangrijk onderdeel daarvan is een inclusieve arbeidsmarkt mogelijk maken, waarin jongeren, vijftigplussers, nieuwkomers en mensen met een beperking makkelijker een baan vinden.

Beperking of taalachterstand

Nieuwe technologie kan de arbeidsmarkt inclusiever en diverser maken, is zijn overtuiging. ‘Mensen die nu langs de kant staan door bijvoorbeeld een beperking of taalachterstand, kunnen met behulp van nieuwe technologie bepaalde werkzaamheden namelijk opeens wel uitvoeren. Kunstmatige intelligentie zal de komende jaren een cruciale rol spelen in het openen van deuren en het creëren van kansen. Bijvoorbeeld door systemen die werkinstructies versimpeld presenteren op de werkplek of die geautomatiseerde controles uitvoeren op mensenwerk.

Spannende verandering

Brouwer herkent de angst voor AI. ‘Het is vergelijkbaar met de emoties die loskwamen tijdens de industriële revolutie en de opkomst van e-mail en internet. Toen dachten ook veel mensen dat hun werkzekerheid in gevaar was. Verandering is altijd spannend, en ja: er zullen bepaalde banen verdwijnen door AI. Maar er komen ook nieuwe functies voor terug. Geloof me maar dat er straks heel veel mensen nodig zijn om de robots en computers de juiste opdrachten te geven en te controleren.’

Hoopvolle blik

Maar hij draait de angst graag om naar hoop. ‘Ik ben een positief denker. Als ik kijk naar technische vooruitgang, dan zie ik dus vooral mogelijkheden. Ik draag bijvoorbeeld een bril. Dat voelt doodnormaal, maar ook dát was ooit een revolutionaire kunstmatige ondersteuning die zorgt dat slechtzienden fijner leven én kunnen werken. Als je daarbij stilstaat, is de hoopvolle blik naar AI zo gemaakt. Desalniettemin is een maatschappelijk debat over de rol van AI hard nodig om de vrees weg te nemen bij de massa en om werkgevers ook de kansen ervan te laten inzien.’

Reden te meer voor de Goldschmeding Foundation om AI te omarmen. ‘Wij steunen meerdere projecten waarin kunstmatige intelligentie de afstand tot de arbeidsmarkt verkleint. Dat begint bijvoorbeeld al door AI een bestaande handleiding of werkinstructie te laten inkorten en vertalen, zodat anderstaligen ermee uit de voeten kunnen. Of doordat systemen herkennen welke handelingen de gebruiker al correct uitvoert. Dan bieden ze bepaalde uitleg niet meer aan, de volgende keer als die collega inlogt.’

Stap voor stap worden medewerkers zo steeds zelfstandiger. ‘Dat geeft ze voldoening, zingeving en zelfvertrouwen. Ze hebben echt het gevoel dat ze het zelf hebben gedaan, omdat er niet steeds iemand hoeft mee te kijken: ze komen eruit met behulp van een technologische ‘buddy’. En dat heeft ook positieve impact op de hoe opzichters of begeleiders hun functie invullen: die kunnen meer overlaten aan de machines en krijgen daardoor ruimte voor uitdagendere taken.’

Beamer geeft instructies op werkplek

Het project waarbij een Operator Support Systeem (OSS) en een smartbeamer werkinstructies geven, blijkt ook een schot in de roos. Bij verschillende sociale werkbedrijven staan deze beamers opgesteld. Ze projecteren handige tips en aanwijzingen op de machines en werkbanken waar de medewerkers aan werken. Het systeem leert ze stapsgewijs hun handelingen. Moeten ze een bepaalde knop indrukken, dan verschijnt er op het juiste moment een pijl in beeld als projectie, vlak naast die knop.

Meer trots en werkplezier

‘Mensen in een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt krijgen hierdoor meer mogelijkheden om zonder begeleiding werken’, zegt Brouwer. ‘Zij zullen meer trots voelen en meer plezier aan hun werk beleven. Ook neemt het aantal fouten in de werkprocessen af. Daardoor nemen werkgevers makkelijker de stap om deze mensen een baan aan te bieden. En dat juichen we enorm toe, vanuit het doel van onze stichting.’

Terugbetaald in efficiency

Zo’n installatie met beamer is niet goedkoop. ‘Inderdaad, dat is een investering van duizenden euro’s en je moet als bedrijf ook je handleidingen geschikt maken voor deze technologie. Daar gaat flink wat geld, energie en tijd zitten’, geeft Brouwer toe.

‘Maar het betaalt zich op den duur terug in efficiency. Wist je trouwens dat mensen die lang aan de zijlijn hebben gestaan, regelmatig de collega’s blijken met het laagste ziekteverzuim? Daarnaast voelen veel medewerkers de zingeving in hun werk toenemen als ze direct samenwerken met iemand die een beperking heeft. Dat sociale aspect zien veel mensen over het hoofd.’

Gedegen aanpak

Om de afstand tot de arbeidsmarkt voor de genoemde doelgroepen werkelijk aan te pakken, is een gedegen aanpak nodig, meent Brouwer. ‘Samenwerking met partners is essentieel. Brancheorganisaties kunnen onderzoeken waar het potentieel voor AI ligt binnen hun bedrijfstak. Technologiebedrijven kunnen zich verdiepen in de inclusieve wensen op de werkvloer, en daarop hun producten aanpassen. Zorginstellingen en sociale werkbedrijven kunnen te zijner tijd meeliften op de technologische ontwikkelingen en de toename van geschikte werkplekken. De overheid kan werkgevers via subsidies een broodnodig duwtje in de rug geven.’

‘Een partij als UWV kan een sleutelfunctie oppakken. Bijvoorbeeld door jobcoaches of mensen bij de werkgeverservicepunten in te schakelen als matchmakers. Wanneer zij hun oor te luister leggen bij de doel groepen, krijgen ze veel mee van de wensen die leven bij zowel bedrijven als mede werkers. Door ook goed op de hoogte zijn van de nieuwste mogelijkheden van bestaande technologieën, kunnen zij een passende combinatie maken tussen vraag en aanbod. Waar die functie precies moet komen te liggen, moeten we nog uitkristalliseren. Maar UWV is een onmisbare schakel.’