Persoonlijk leiderschap in transitie(s): verandering ligt in ieders handen

In deze 'ingrediënten voor de toekomst' is de inhoudelijke oogst van de dag gebundeld. De belangrijkste ingrediënten uit de tafelgesprekken over het thema zijn samengebracht, met als doel ons te herinneren aan de gedeelde inspiratie en om ons persoonlijk leiderschap verder in te zetten voor de transities die ieder van ons in gang wil zetten.

Op het menu: verbinding en verandering

Bestuursvoorzitter Bert Beun moedigde aan tot een middag in het teken van verbinding. Om samen vorm te geven aan een betere wereld, is iedereen nodig, aldus Beun. “In elke rol heeft ieder zijn persoonlijk leiderschap, dat breng je mee.”

Voor Janka Stoker, bestuurslid bij de Goldschmeding Foundation en hoogleraar leiderschap en organisatieverandering aan de Rijksuniversiteit Groningen, is het belangrijk te beseffen dat persoonlijk leiderschap geen doel op zich is én dat goed leiderschap geen wet van Meden en Perzen is. Tegelijkertijd is goed leiderschap wel extra belangrijk ten tijde van transities. In het realiseren van nieuwe bewegingen gaat leiderschap dan ook niet alleen over de hiërarchische leiders, maar over alle betrokkenen.

Transitiewerk roept vaak weerstand op, vertelde Elze Ghijsen, projectmanager Menswaardige Economie bij de Goldschmeding Foundation. Zij pleitte ervoor de mens centraal te stellen in transities. Als er ongemak is of er iets niet werkt, is het van belang om elkaar in de relatie vast te houden en om niet de relatie ter discussie te stellen, maar het vraagstuk of de aanpak. Daarnaast is het zinvol om een lange adem te hebben omdat men te maken heeft met beperkte invloed, traagheid en taaiheid waarmee een systeem in beweging komt. Ook is er bereidheid nodig om de zogenaamde meestribbelaars te omarmen.

Na deze inleidende woorden was het aan de deelnemers zelf om in gesprek te gaan en hun ervaringen op het gebied van persoonlijk leiderschap in de transitie(s) waaraan we werken te delen. 

Persoonlijk leiderschap in transitie(s): Hoe dan? Een mozaïek van perspectieven

Hoe kunnen we zelf vorm geven aan persoonlijk leiderschap? Op een manier die bij ons en onze rol past? Onderstaande ingrediënten werden geformuleerd door deelnemers. Laat deze gedeelde inzichten u aanmoedigen om leiderschap te nemen in de transitie(s) waar u aan werkt.

Authenticiteit
Durf uitgesproken en aanwezig te zijn. Maak uzelf belangrijk voor de missie. Persoonlijk leiderschap gaat over eerlijke keuzes durven maken en over zichtbaarheid.

Waarden
Weet welke morele waarden bij u passen. Dit maakt u een leider die met intrinsieke overtuiging aan versnelling en verbinding werkt.

Gemak met ongemak
Reflecteer als leider op hoe u nu omgaat met ongemak en bepaal hoe u het wilt doen.

Wat is impact?
Kijk met brede blik naar impact. Als het over maatschappelijk belang gaat, is het essentieel om niet alles alleen vanuit economische waarde te benaderen, maar ook de bijkomende resultaten mee te nemen.

Vertrouwen
Heb vertrouwen: ga van compliance naar reliance. Wanneer wantrouwen en verantwoording de basis vormen, is er weinig ruimte voor vooruitstrevendheid en experiment. Geef vertrouwen en zie ook waarde in onverwachte uitkomsten.

Ken uw experts
Zorg dat u de doelgroep écht kent en met hen in gesprek komt. Verandering komt van onderaf en van binnenuit, dus geef deze experts de ruimte om onderdeel te zijn van verandering.

Wie luistert, hoort meer
Ga als leider voor een gelijkwaardige dialoog, vanuit interesse en openheid. Het is belangrijk om ook andere geluiden te accepteren, signaleren en adresseren.

Verdiepende ingrediënten van de spreker

Hoogleraar sociaal-economische transities aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en directeur DRIFT (Dutch Research Institute for Transitions) Derk Loorbach gaf in zijn keynote nog een aantal verdiepende gedachten mee vanuit zijn vakgebied. 

Een langzaam besef
Beschouw transities als een traag proces waarin er langzaam een zeker bewustzijn ontstaat in de samenleving. Met dit bewustzijn wordt een systemisch probleem zichtbaar.

Transities en rollen
Transities lopen volgens een bepaalde dynamiek, met verschillende fasen. Deze verschillende fasen vragen om verschillende rollen wat betreft leiderschap en persoonlijk leiderschap.  

Verandering boven reparatie
Zie een transitie als een uitnodiging om te stoppen met het goed bedoeld repareren van het bestaande systeem. Omarm en begin verandering.  

Crises als katalysator
Vat rampen of problemen op als aanjagers in de weg naar verandering.

Het belang van perspectief
Houd in het oog dat veranderingen ook sociale en psychologische impact hebben. Zorg voor perspectief, dat er wordt gewerkt aan een rechtvaardige, menswaardige en toekomstbestendige economie. Die beweging is al gaande, maar mag veel meer zichtbaar worden gemaakt. 

Zelf aan de slag
Wacht niet op institutionalisering. Historisch gezien ontstaan transities juist vanuit de civil society. ‘Jullie moeten het doen!’ moedigde Loorbach de aanwezigen dan ook aan.

Tot slot: ingrediënten voor onderweg

Predikant, theoloog, psycholoog en lid Adviesraad van de Goldschmeding Foundation Claartje Kruijff leidde de jaarbijeenkomst uit met de oproep tot vertrouwen.

Geloven
Durf te geloven in het Goede. We moeten soms die stap opnieuw maken en zelfs blijven oefenen, dwars door onze eigen twijfels, cynisme, angsten en machteloosheid heen - durven geloven in het Goede. Die beweging richting het Goede heeft mensenhanden nodig. Mensenharten. Mensendurf.  Mensentrouw en - commitment. Soms tegen het tij in.

Samen in onzekerheid
Geloven is weten dat je onderdeel bent van een team. Ook als je de spelers nog niet kent.
We weten niet wat de toekomst ons brengen zal en juist dat besef maakt ons afhankelijk.

Weet welke druppel je bent
Vertrouw op wie je worden kunt, steeds opnieuw. Weet dat je niet een druppel op een gloeiende plaat bent, maar een druppel die de emmer kan doen overlopen.

Disclaimer
Dit document geeft een beknopt overzicht van de jaarbijeenkomst van de Goldschmeding Foundation op 25 juni 2024 in De Fabrique te Maarssen. Ruim 120 projectpartners en relaties deelden hun inzichten, geïnspireerd door muzikant Stefano de Smaele (RECAP), Derk Loorbach en Claartje Kruijff. Deze inzichten zijn gebundeld tot ingrediënten voor de toekomst: een verzameling van perspectieven, suggesties en ambities. Het document pretendeert niet volledig te zijn en sluit alternatieve perspectieven niet uit. De uitnodiging luidt: vul aan en bouw voort.

Het programma van de jaarbijeenkomst werd ontwikkeld door de Goldschmeding Foundation, in samenwerking met projectbureau Cornelis Serveert. Cornelis Serveert schreef deze tekst.