Verantwoord en menswaardig bestuur: voorbij én inclusief regels en codes

Bestuurlijk beloningskompas en de Corporate Governance Code

In diverse trajecten zien we hoe organisaties opnieuw proberen te duiden wat ‘passend’ bij de uitdagingen van deze tijd is – bijvoorbeeld als het gaat om de beloning van bestuurders. Niet alleen de hoogte van een salaris, maar ook de onderbouwing ervan raakt aan de kern van hoe je als organisatie naar jezelf en je maatschappelijke opdracht kijkt. In een van onze projecten ontwikkelde onze partner Reward Value hiervoor een zogenoemd “bestuurlijk beloningskompas”. Daarmee helpen we organisaties om beloningsbesluiten niet alleen langs de meetlat van richtlijnen te leggen, maar ook te toetsen aan hun waarden, context en publieke verantwoordelijkheid. Zo wordt beloning geen technische exercitie, maar een aanleiding tot reflectie op legitimiteit en voorbeeldgedrag. Dit is uiteraard ook van toepassing in de goededoelensector.

In 2022 werd het realiseren van duurzame lange termijn waarde verankerd in de Corporate Governance Code, met nadruk op duurzaamheid en menswaardigheid. Ook de arbeidsmarkt ondergaat ingrijpende veranderingen door vergrijzing, robotisering en de invloed van kunstmatige intelligentie. Bovendien zorgt uitgebreidere ESG-wetgeving voor verschuivingen in het denken over maatschappelijke verantwoordelijkheid van organisaties.  Kortom: we leven in een uitdagende tijd, een tijd die vraagt om transformatie. Juist ook in de bestuurskamer. Bijvoorbeeld door in besluitvorming naast shareholder value ook nadrukkelijk stakeholder value mee te nemen.

De kracht van dialoog in de bestuurskamer

Deze geschetste context vraagt een herbezinning van de dynamiek tussen bestuur, directie en toezicht. De druk op de bestuurskamer neemt toe en het is niet vanzelfsprekend dat rollen en verantwoordelijkheden helder zijn – laat staan dat er ruimte is om openlijk dilemma’s te delen of spanningen bespreekbaar te maken. Juist daarom zetten we met partners in op het versterken van de dialoog binnen de zogeheten ‘governancedriehoek’. In bijeenkomsten waarin bestuurders, toezichthouders en ondernemingsraden samen reflecteren op hun samenwerking, blijkt telkens weer hoe waardevol het is om elkaars perspectieven beter te begrijpen. Niet om verschillen glad te strijken, maar om ruimte te maken voor vertrouwen en gedeeld eigenaarschap. Alleen op die manier kan er ruimte gemaakt worden voor lange termijn waardecreatie. Onze partner de Alliantie Medezeggeschap en Governance ontwikkelt daarom instrumentarium voor effectief samenspel in deze “gouden driehoek”, voorbij én inclusief de wet op de ondernemingsraden en het versterkte aanbevelingsrecht.

Die behoefte aan verdieping zien we ook breder terug in het denken over governance. Steeds meer organisaties willen verder kijken dan afvinklijstjes en verantwoording op papier. Ze zoeken naar manieren om besturen vanuit hun bedoeling – menswaardig, waardenvol en in relatie tot hun omgeving. In een ander initiatief, Verdiepte Governance, begeleiden we bestuurders en toezichthouders daarom bij het expliciteren van hun (governance)waarden en bij het ontwikkelen van praktijken die ruimte laten voor leren, betekenis en legitimiteit. Juist het aangaan van het ongemak leidt tot nieuwe energie: een gevoel van hernieuwde verbinding met de maatschappelijke opdracht. Bijzonder aan Verdiepte Governance is dat de bestuurders en toezichthouders zelf onderzoek doen onder begeleiding van wetenschappers van Nyenrode en de Universiteit voor Humanistiek. Inmiddels hebben 80 bestuurders en commissarissen aan dit onderzoek deelgenomen, de uitkomsten zijn gevat in 7 handzame good practices voor het hanteren van transities in de bestuurskamer.

Op weg naar toekomstbestendig bestuur

De Goldschmeding Foundation geooft dat deze beweging naar verantwoord en menswaardig bestuur geen vluchtige trend is, maar een noodzakelijke stap richting toekomstbestendige (maatschappelijke) organisaties. Niet de letter van regels en codes, maar de geest ervan moet centraal staan. En dat vraagt om moedige bestuurders en toezichthouders die bereid zijn zich kwetsbaar op te stellen, hun overtuigingen te bevragen en samen te leren. We hopen dat steeds meer organisaties deze weg willen verkennen. Niet omdat het moet, maar omdat het past bij wie ze willen zijn.